Turystyczne Forum Wiedzy

Wybrzeże za czasów Rzeczypospolitej

13 czerwiec 2012r.

Na Kaszubach na przełomie XIV i XV w. Niemcy, poza miastami, stanowią zaledwie 2—3 procent ogółu ludności. Wreszcie nadchodzi rok 1410, kiedy zwycięska bitwa pod Grunwaldem otwiera nowy rozdział walki o zjednoczenie Pomorza z Polską. Pomorze uznaje rządy Jagiełły, któremu poddaje się również Gdańsk. Krwawe represje Krzyżaków po odwrocie Jagiełły spod Malborka nie są w stanie odbudować już autorytetu Zakonu. W 1440 r. w odpowiedzi na ograniczenia przywilejów mieszczanie i rycerze ziem i miast pomorskich zawiązują konfederację zwaną Związkiem Pruskim. W roku 1454 władze Związku wypowiadają posłuszeństwo wielkiemu mistrzowi. Zaczyna się zbrojne powstanie. Jednocześnie poselstwo Związku wyrusza do Krakowa, gdzie przedkłada królowi prośbę o przyjęcie ziem pomorskich z powrotem do Polski. W odpowiedzi 6 marca 1454 r. Kazimierz Jagiellończyk wydaje uroczysty akt inkorporacji ziem pomorskich, przywracający władzę państwa polskiego nad Pomorzem i ziemią chełmińską wraz z Prusami i stwierdzający likwidację państwa zakonnego. Akt ten zrównuje stany pomorskie w prawach i przywilejach ze stanami Królestwa. Zakon nie zamierza jednak zrezygnować z ziem pomorskich. Zaczyna się wojna polsko-krzyżacka, zwana trzynastoletnią. W wojnie tej po stronie polskiej czynny udział bierze ludność Pomorza, a miasta pomorskie wspierają wydatnie skarb królewski. W pustoszących kraj walkach szala zwycięstwa przechyla się zdecydowanie na stronę polską dopiero w 1462 r., kiedy to na Kaszubach północnych pod Świecinem wojska polskie pod wodzą Piotra Dunina zwyciężają siły krzyżackie. Wojna kończy się w 1466 r. pokojem w Toruniu, na mocy którego Pomorze z Gdańskiem oraz Elbląg, Malbork, Sztum i Warmia wchodzą w skład Polski pod nazwą Prus Królewskich. Reszta ziem zajętych przez Krzyżaków stała się lennem Korony. Prusy Królewskie zostają podzielone na trzy województwa: pomorskie z Gdańskiem, chełmińskie z Toruniem oraz malborskie z Elblągiem i Malborkiem. Kaszuby, bez Bytowa i Lęborka, które pozostały przy księciu zachodniopomorskim Eryku II, znajdują się w granicach województwa pomorskiego, przy czym Pojezierze Kaszubskie należy do starostwa tczewskiego. Pomorze Wschodnie zostało zatem zjednoczone z Polską. Ta jedność polityczna przetrwa też nienaruszenie aż do rozbiorów w drugiej połowie XVIII wieku. Lata dźwigania gospodarki, przy rozwoju wspieranych królewskimi przywilejami miast i stanu szlacheckiego, przynoszą zarazem ograniczenia praw i wolności chłopów. Ale poddaństwo na Kaszubach nie przybiera tak ostrych form jak w innych dzielnicach. Szlachta na Kaszubach jest nadal pochodzenia rodzimego. Nieliczne osiadłe tu za czasów krzyżackich szlacheckie rodziny niemieckie ulegają wkrótce skaszubizowaniu. Przede wszystkim jednak za czasów Rzeczypospolitej rośnie na Pomorzu Gdańskim znaczenie miast, w pierwszym rzędzie Gdańska, którego patrycjat coraz samowolniej sprawuje rządy w mieście. Odpowiedzią na wzmagający się ze strony patrycjatu ucisk jest rosnący opór mas. Walce ich w sukurs przychodzą wkrótce hasła reformacji. Natomiast wśród ludności wiejskiej w rejonie Pojezierza Kaszubskiego reformacja nie natrafia na podatny grunt. Przejściowo jedynie przyczynia się ona do upadku klasztorów, głównie zakonu kartuzów, w odróżnieniu od żukowskich norbertanek zapisanego w historii Kaszub negatywnie swą germanizatorską działalnością. Inaczej sytuacja kształtuje się w obrębie dzisiejszych powiatów bytowskiego i słupskiego, które zostają ogarnięte przez reformację, przy czym na jej gruncie rodzą się początki kaszubskiej literatury. Są nimi Duchowne piesnie D. Marcina Luthera spisane przez pastora z Bytowa Szymona K r o f e y a i wydane w 1586 r. Autorem następnych słowińskich druków — Małego Catechismu D. Marcina Luthera i Passyi, które ukazały się w pięćdziesiąt lat później, jest pastor Michał Pontanus zwany Mostnikiem ze Smołdzina. Pokojowemu rozwojowi Prus Królewskich, a w tym i ziemi kaszubskiej, kładzie kres najazd szwedzki w latach 1626—1629, który między innymi pustoszy oba klasztory Pojezierza Kaszubskiego: kartuski i żukowski. Ponownie fala zniszczeń przechodzi przez Kaszuby w latach 1655—1660 w okresie najazdu na Polskę Karola Gustawa. W czasie działań wojennych blisko połowa gospodarstw zostaje zrujnowana, a pozostałe, jak również majątki i klasztory, są wielokrotnie plądrowane przez przeciągające wojska. I znowu lata odbudowy, a następnie prosperity, w których szczególnie król Jan III Sobieski zapisuje się trwale w pamięci Kaszubów, między innymi towarzyszących mu w pospolitym ruszeniu pod wodzą wojewody pomorskiego Władysława Denhofa w wyprawie pod Wiedeń.

turystyka, historia, wakacje, Kaszuby