Turystyczne Forum Wiedzy

Twierdza Wisłoujście

01 październik 2011r.

Przy pierwotnym ujściu Wisły do morza wzniesiono w 2 poł. XIV w. strażnicę wojskową, wzmiankowaną w 1396 r. Była to budowla drewniano-ziemna, którą można uważać za zalążek potężnej warowni morskiej, strzegącej przez wieki dostępu do Gdańska od strony Bałtyku. W 1482 r. zbudowano na miejscu drewnianych umocnień murowaną, okrągłą wieżę, która strzegąc bezpieczeństwa portu pełniła zarazem funkcję latarni morskiej. W latach 1562-63 wzniesiono wokół wieży okrągłą basteję, zwaną Wieńcem, przypominającą portowe forty z południa i zachodu Europy. Posiada ona podziemne, sklepione pomieszczenia magazynowe na sprzęt wojenny i amunicję. W przyziemiu i na pierwszej kondygnacji urządzone były stanowiska dla dział, niżej ciężkich, a na piętrze lżejszych Powyżej znajdował się chodnik osłonięty ścianką. W tej bastei broniła się załoga gdańska podczas oblężenia Gdańska przez Stefana Batorego w 1577 r. Pod koniec XVI w. przystąpiono do budowy wokół Latarni i Wieńca tzw. fortu carre, czyli czterobastionowej fortalicji, dobrze do dzisiaj zachowanej. Cztery narożne bastiony (z kazamatami we wnętrzu), połączone kurtynami, czyli wałami. Fort jest dziełem Antoniego van Obberghena, który podobną forteczkę wzniósł wokół duńskiego zamku Kronborg. Brama wejściowa do fortu opatrzona jest datą 1602, oznaczającą zakończenie budowy. Wobec groźby wojny ze Szwecją wzmocniono Twierdzę Wisłoujścia nowym szańcem w postaci pięciu bastionów ziemnych typu holenderskiego, wzniesionych wokół fortu carre. Zbudował je w latach 1624-26 Holender Piotr Janssen z Weert. W 1 pol. XVII w. dobudowano do Wieńca murowane domki dla załogi. Opisane fortyf ikacje zachowały się do dziś. oczywiście z pewnymi zmianami - zniszczenia przez wojny i czas oraz odbudowy, ostatnie przy Latarni i Wieńcu po 1945 r. Rozbudowa twierdzy prowadzona była jeszcze w XVIII w., ale powstałe wówczas fortyfikacje i Szaniec Zachodni po drugiej stronie Wisły zlikwidowano w XIX w. Królowie polscy odwiedzali podczas pobytów w Gdańsku również Twierdzę Wisłoujście i witani byli w niej z honorami wojskowymi. W XIX w. Prusacy przeznaczyli fortecę w Wisłoujściu na więzienie dla osób uznanych za niebezpieczne pod względem politycznym. Około 1820 r. więziony był wraz z 13 towarzyszami Karol Marcinkowski, a w 1831 r. oficerowie polscy, internowani po upadku powstania listopadowego i przejściu granicy pruskiej. Także w okresie powstania styczniowego więziono w Wisłoujściu wielu wybitnych działaczy polskich. W 1939 r. zakotwiczył opodal Twierdzy Wisłoujście niemiecki okręt wojenny "Schleswig-Holstein", przybyły z "kurtuazyjną" wizytą do Gdańska. Poniechawszy hitlerowskiej kurtuazji, podszedł w nocy - z bandycką już intencją do Zakrętu Pięciu Gwizdków pod Nowym Portem i 1 września o godz. 4.45 otwarł huraganowy ogień na Westerplatte. Twierdzę Wisłoujście można oglądać jedynie z zewnątrz. Wejście do wnętrza i na wieżę będzie możliwe dopiero po rewaloryzacji zabytku.