Turystyczne Forum Wiedzy

wakacje nad morzem w Polsce

Geologiczne Dzieje Morza Bałtyckiego

28 maj 2012r.

GEOLOGICZNE DZIEJE MORZA Przed lodowcowa historia obszaru bałtyckiego . Transgresje morskie na obecne obszary Bałtyku południowego, które miały miejsce w erze mezozoicznej i w trzeciorzędzie, nie pozostawiły śladów w jego dzisiejszym życiu. Jedynie warstwy osadowe z ich skamielinami, spotykane w różnych miejscach (Rugia, wybrzeża Szwecji) niewątpliwie świadczą o wielkich tektonicznych zmianach tego obszaru, nie przypominającego jeszcze w owych odległych czasach w niczym dzisiejszego ukształtowania morza. Osady morza górnokredowego, napotykane w wierceniach na Pomorzu i Warmii, oraz bielejące z daleka wielkie ściany skalne obok Arkony na Rugii, utworzone ze świetnej, niemal czystej kredy, a także odkrywki kiedyś eksploatowanych utworów kredowych w pobliżu Lubina na wyspie Wolin i osady kredowe nad Niemnem pod Grodnem są szczególnie wymownymi śladami wielkiego śródziemnego morza, które łączyło się z innymi morzami okresu kredowego i pokrywało również obszar dzisiejszego południowego Bałtyku. Późniejsza, trzeciorzędowa transgresja morska, datująca się z okresu dolnego oligocenu, która zatopiła rozległe obszary Europy od Danii aż po Ural, równocześnie objęła także południowy i południowo-wschodni rejon dzisiejszego Bałtyku. Ani trzeciorzędowa, ani tym bardziej kredowa transgresja nie były jednak fazami rozwojowymi Bałtyku współczesnego, lecz co najwyżej okresami historii geologicznej obszaru bałtyckiego, i to w szczególności jego południowych. rejonów. Północny obszar Bałtyku miał zasadniczo inną historię, o czym najwymowniej świadczy budowa geologiczna brzegów. Inaczej ma się rzecz z ewolucją geologiczną Bałtyku w okresie późnolodowcowym i polodowcowym. Są to rzeczywiste fazy, które w ogromnym stopniu zaważyły na losach geograficznych, hydrologicznych i biologicznych dzisiejszego morza. * O ukształtowaniu Bałtyku i nieodwracalnym biegu jego historii zadecydowało kilka czynników, które działały bądź równocześnie, bądź w różnych okresach, i zmieniając się kolejno, doprowadziły różne fazy Prabałtyku do stanu coraz bardziej przypominającego współczesny. Tak dobrze poznaną historią, aczkolwiek w pojęciu geologicznym stosunkowo niedawną, nie każdy rejon może się poszczycić. Wyjściowym zjawiskiem, z którym wiążą się fazy rozwojowe Bałtyku jako morza zbliżonego kształtem do basenu współczesnego, był proces zlodzenia. Wskutek cofania się lądolodu wraz ze stopniowym topnieniem lodowca, który pokrywał wówczas masyw Skandynawii, wyzwalały się ogromne ilości wód spływających rzekami po przedpolu lodowca w kierunku przeważnie południkowym lub ku zachodowi. Wody te wypełniały terenowe zagłębienia, powodując zmianę konfiguracji tworzących się basenów, stanowiących rozwojowe okresy Bałtyku. Stosunkowo mniejszą rolę odgrywały zagłębienia spowodowane sfałdowaniami tektonicznymi, dominowała natomiast żłobiąca działalność lodowców. Cały. obszar Bałtyku właściwego z jego rynnami łączącymi Głębię Bornholmską z Gdańską i Gotlandzką to dzieło erozji lodowcowej. Nie ulega jednak wątpliwości, że na obszarze Zatoki Botnickiej, zarówno w jej południowej, rozleglejszej części, 29 w tzw. Morzu Botnickim, jak w węższej, północnej, a więc we właściwej Zatoce Botnickiej, erozja lodowcowa również działała, żłobiąc rynny o przebiegu południkowym, które pogłębiały pierwotną tektoniczną zaklęsłość, tym samym podnosząc erozję do roli czynnika geologicznego najważniejszego na obszarze całego Bałtyku. Do tych dwóch czynników: tektonicznych ruchów skorupy ziemskiej i erozji lodowcowej, działających na obszarze Bałtyku w różnym czasie, dołączyć trzeba jeszcze inne, widoczne w okresach polodowcowych, które zmieniały zarysy basenów powstających w następstwie topnienia lodowca. Potężny nacisk lodowca powodował pewne pogrążanie się skorupy ziemskiej w bardziej plastyczne podłoże magmy. Następstwem tego ruchu pionowego skorupy, było wtargnięcie wód od zachodu, z otwartego morza. Gdy ' znów lądolód topniał i obszar Skandynawii znalazł się pod mniejszym ciśnieniem, wówczas, wskutek zakłócenia równowagi izostatycznej, zaznaczył się powolny i stopniowy ruch w kierunku przeciwnym, polegający na podnoszeniu się lądu. Ruch ten, chociaż niewielki, trwa po dzień dzisiejszy, głównie w północnych rejonach Skandynawii, gdzie przeciętnie wynosi 1 m na stulecie. Topnienie lodów na obszarze półkuli północnej i wyzwolenie ogromnej masy wody, dotąd uwięzionej, spowodowało ogólne podniesienie się poziomu morza na kilkadziesiąt metrów i wtargnięcie jego wód na lądowe zagłębienia i niziny. Ten czynnik miał również doniosłe znaczenie, ponieważ zaważył na względzie szybkiej zmianie konfiguracji basenów Bałtyku w okresie polodowco-wym. Krótka historia naszego Bałtyku, jako morza zbliżonego kształtem do basenu dzisiejszego, datująca się zaledwie od końca okresu lodowcowego, jest skomplikowana z powodu kilku czynników kolejno się zmieniających, jak najściślej jednak związanych z procesem zlodowacenia.

ocena 3,5/5 (na podstawie 26 ocen)

Czasem najlepsze wakacje można spędzić w Polsce.
natura, atrakcje, zwiedzanie, przyroda