Turystyczne Forum Wiedzy

Dwory patrycjuszy gdańskich w Oliwie

08 wrzesień 2011r.

Przy ul. Polanki w Oliwie, będącej niegdyś częścią starego traktu, biegnącego z Gdańska na Pomorze Zachodnie, pobudowali patrycjusze gdańscy w XVII—XVIlł w. stylowe pałacyki ną letnie rezydencje. Stanęły one na zalesionych zboczach Wysoczyzny Gdańskiej, a ich estetyczną oprawę stanowiły urządzone ze smakiem i starannie pielęgnowane ogrody ozdobne. Wygodne dróżki prowadziły z nich na szczyty sąsiednich wzniesień, z których roztaczał się widok na morze, tak miłe oczom kupców gdańskich żyjących z handlu zamorskiego i robiących na nim olbrzymie majątki. Przemyślni i szukający wszędzie zysków gdańszczanie zakładali obok swych dworków małe gospodarstwa rolniczo-ho-dowlane, warzywnicze i sadownicze. Nadto uzyskali od klasztoru prawo wyrębu drzew na własne potrzeby i mogli polować w cysterskich lasach na drobną zwierzynę. Wykorzystując cieki wodne, zakładali stawy rybne i urządzali pośród parków fontanny, wodospady i baseny dla złotych rybek. Na cały okres letni zjeżdżały do tych siedzib rodziny kupców, podczas gdy oni sami zjawiali się dopiero w soboty, często w towarzystwie przyjaciół, na niedzielny wypoczynek, jakże potrzebny po trudnej i pełnej napięć pracy w kantorach handlowych, czy na ratuszu w związku ze sprawowaniem odpowiedzialnych funkcji we władzach miejskich. Z licznych rezydencji letnich, pobudowanych niegdyś w kilku podgdańskich miejscowościach (patrz ,,Sopot"), tylko w Oliwie zachował się duży zespół tego rodzaju obiektów, a nadto szczątki parków i ślady kształtowania terenu w postaci tarasów, stawków, dróżek itp. Zabytki te można zobaczyć, wędrując wzdłuż ul. Polanki i zasadniczo jedynie z zewnątrz, ze względu na charakter instytucji w nich się mieszczących. Omawiane posesje nazywane są "dworami". Dwór I. ( u I. Pol an ki 125). Istniał już w 1642 r. Obecny pałacyk zbudował pod koniec XVIII w. burmistrz gdański J.W. Weickmann i nadał mu nazwę Monbrillant. Jest to budynek murowany, piętrowy o formach klasycystycznych z portykami osłaniającymi wejścia od wschodu i zachodu. Przytyka doń parterowa oficyna z mansardowym dachem o czterech lukarnach, również z XVIII w. Jedynie przy tym dworze zachowała się dość dobrze wschodnia część parku z pięknymi okazami starych drzew, aleją lipową, fontanną i pawilonem ogrodowym o klasycyzujących formach. Zachodnia części parku urządzonego na terenie leśnym, ze stawkami, wzgórzem widokowym, drożynami itp., wchodząca obecnie w obręb Lasów Państwowych jest zupełnie zaniedbana. Dwórtl. (ul. Polanki 1 2 4 ), wzmiankowany w 1631 r. jako Ouellbrunn (Zdrój). Istnieje piękny klasycystyczny pałacyk z 2 poł. XVIII w. ze stylowym kominkiem we wnętrzu i sztukateriami w owalnej sali. W jego sąsiedztwie znajdują się jeszcze dwa, skromniejsze w formach budynki z końca XVIII w., przebudowane i rozbudowane. Oprawę pałacyku tworzą resztki wspaniałego niegdyś parku, w którym po zachodniej stronie znajdowały się trzy stawy. Dwór III. (ul Polanki 1 2 2 ). Wymieniony w 1625 r" byl od 1786 r. własnością rodziny Schopenhauerów. Znany filozof Artur Schopenhauer mieszkał tu w okresie swego dzieciństwa. Zachowany duży budynek z XIX w., przebudowany i rozbudowany, grota w zboczu wzniesienia i ślady ogrodu ozdobnego, podziwianego niegdyś dla jego wspaniałości. Dwór V. (ul. Polanki 117). Jest to tzw. niegdyś Anielski Dwór. wzmiankowany w 1654 r. Zachowane dwa zabytkowe pała-cykli, połączone ze sobą. Południowy o formach późnobarokowych wzniesiono w 2 poł. XVIII w., piętrowy z mansardowym dachem. Budynek północny, klaśycystyczny z pocz. XIX w. We wnętrzu dekoracje stiukowe. Ganek z kolumnami, drzwi i boazerie o formach klasycystycznych, intersujące pod względem architektonicznym i plastycznym wnętrza. Dwór VI. (ul. Abrahama 27 i 24.) Była to wielka posiadłość usytuowana u wlotu do doliny Samborowo. Pierwsza wzmianka z 1631 r. Główny budynek dworu nie istnieje. W 1807 r. stal w nim na kwaterze cesarz Napoleon. Zachował się należący do dworu dom nr 27 z 2 poł. XVIII w. i obok budynek gospodarczy, prawdopodobnie z 1762 r., obydwa przebudowane. W centrum posesji znajdował się duży staw, którego zarys widoczny jest w terenie. Z Dworu VII, istniejącego do 1945 r. w rękach prywatnych i spalonego pod koniec wojny, nie pozostało śladu. Przebiega tędy uliczka o nazwie Dwór VII. Nic nie pozostało również z Dworu VIII. Nazwa ulicy Polanki, przy której stoją zachowane dwory, znana jest od 1279 r.. kiedy zapisano ją w formie Polane, co należy odczytać jako Polany, t.j. liczba mnoga od wyrazu polana. Później nazwa ta została zdrobniona na Polanki. Jeszcze w XIX w. była to odrębna miejscowość między Oliwą i Wrzeszczem, a właściwie osiedle, w którym mieszkało dużo osób o nazwiskach polskich W 1909 r. zameldowanych było przy ul. Polanki 129 lokatorów noszących polskie, w większości straszliwie wykoszlawione w urzędach pruskich, nazwiska.