Centralna Świetlica Związku Polaków

03 październik 2011r.

Społeczeństwo polskie w przedwojennym Wolnym Mieście Gdańsku, stanowiące ok. 10 procent ogółu ludności tego niefortunnego tworu polityków zachodnich, narażone było na dotkliwy ucisk ze strony nacjonalistycznych władz miejscowych, działających pod dyktando czynników rządowych w Berlinie. By bronić polskiego stanu posiadania w każdej dziedzinie życia,rozpoczęli gdańscy działacze restytuować dawne polskie towarzystwa (zduszone przez Prusaków podczas wojny) i zakładać nowe, mające służyć sprawie polskiej. Pracę tych zrzeszeń koordynowała naczelna organizacja społeczno-polityczna o nazwie Gmina Polska, założona 21 IV 1921 r. W 12 lat później, wobec powtarzających się w łonie tej organizacji tarć i w obliczu niebezpieczeństwa, przed jakim stanęła miejscowa Polonia po uchwyceniu władzy w Wolnym Mieście przez hitlerowców, grupa energicznych działaczy utworzyła w 1933 r. w porozumieniu z Komisarzem Generalnym Rzeczpospolitej Polskiej w Gdańsku nową, konkurencyjną dla Gminy Polskiej organizację pod nazwą Związek Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku. Jego kierownictwo zapowiedziało zdecydowaną walkę o zagrożone prawa polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturalne miejscowej ludności polskiej. W założeniach programowych nowego zrzeszenia znalazło się sformułowanie zapowiadające działalność zmierzającą do wychowania obywatela narodowo uświadomionego, zdolnego do ofiarnego czynu dla sprawy narodowej.